Sức khỏe con người và bảo vệ môi trường luôn là trọng tâm của kiến trúc bền vững. Ngày nay, con người không chỉ yêu cầu căn nhà của mình ánh sáng ban ngày tốt, chất lượng không khí, âm thanh và kiểm soát nhiệt độ tốt, mà còn yêu cầu chất lượng môi trường trong nhà được đảm bảo tối ưu nhất để giảm căng thẳng, thúc đẩy thư giãn và tập thể dục, cũng như đạt được sự cân bằng hợp lý giữa sức khỏe và môi trường tự nhiên.
1. Kiến trúc bền vững là gì
1.1. Khái niệm
Trong cuốn sách “Thiết kế bền vững: Hướng dẫn quan trọng của David Bergman”, khái niệm “thiết kế bền vững” được cho là bắt nguồn từ định nghĩa về ‘phát triển bền vững’ do ủy ban Liên hợp quốc đặt ra: “thiết kế đáp ứng nhu cầu của con người trong khi bảo vệ sức khỏe của sự sống trên hành tinh”. Nói một cách đơn giản, thiết kế bền vững là làm sao để ngôi nhà của chính chúng ta gây ảnh hưởng ít nhất đến môi trường.
Cùng quan điểm trên, chúng tôi định nghĩa kiến trúc bền vững là thuật ngữ chung dùng để chỉ những kiến trúc được thiết kế để hạn chế tác động của con người tới môi trường tự nhiên. Còn có tên gọi khác là “kiến trúc xanh” hay “kiến trúc môi trường” nhằm đạt tới một giá trị bền vững cho môi trường sống của con người, giảm thiểu các tác động tiêu cực vào môi trường trong hiện tại cũng như tương lai.
Điển hình cho thiết kế bền vững có thể kể đến thiết kế Biophilic (thiết kế ưa sinh học) với mục tiêu đưa cây xanh vào không gian nhằm tái hiện cảm giác thiên nhiên ngay trong chính ngôi nhà của bạn, kết nối mọi giác quan của con người với môi trường tự nhiên.
1.2. Tầm quan trọng của kiến trúc bền vững
Nói đến sự tác động tích cực của thiên nhiên đối với con người, một nghiên cứu của Đại học Michigan năm 2008 có tiêu đề “Lợi ích nhận thức của việc tương tác với thiên nhiên” đã phát hiện ra rằng việc đi dạo trong thiên nhiên có thể tăng cường chức năng nhận thức lên 20%. Một nghiên cứu năm 2012 của sinh viên đại học Trung Quốc cho thấy việc ngâm mình trong môi trường rừng có thể làm giảm chứng viêm, stress oxy hóa và mức độ hormone căng thẳng cortisol. Qua những nghiên cứu thực tế trên, có thể thấy việc tiếp xúc với thế giới tự nhiên có những tác động đáng kể đối với sức khỏe của con người. Thực tế khoảng 90 % thời gian của chúng ta là ở trong nhà, vì vậy kiến trúc ngôi nhà có tác động rất lớn cả sức khỏe thể chất lẫn tinh thần của mỗi người.
Winston Churchill đã nói vào năm 1943: “Chúng ta định hình các tòa nhà, và sau đó các tòa nhà định hình lại chúng ta. Các công trình kiến trúc không chỉ tác động đến môi trường xung quanh mà ảnh hưởng mạnh mẽ đến tâm lý, hành vi của con người”. Do vậy, thiết kế bền vững là giải pháp kiến trúc tối ưu đang được nhiều người lựa chọn để nâng cao chất lượng cuộc sống của chúng ta cũng như góp phần bảo vệ môi trường tự nhiên.
Bên cạnh đó, kiến trúc bền vững còn là một thiết kế vì môi trường tự nhiên. Hiện nay, môi trường tự nhiên đang trong tình trạng báo động vì nhu cầu sử dụng đang ngày càng cao, đặc biệt ở những thành phố dân mật độ dân số đông. Với việc ưu tiên sử dụng vật liệu thân thiện với môi trường, thiết kế bền vững là giải pháp tối ưu nhất để giảm những tác động của xây dựng đến môi trường tự nhiên.
1.3. Đặc điểm của dự án theo lối kiến trúc bền vững
Kiến trúc bền vững được thể hiện qua vật liệu xây dựng, phương pháp xây dựng, sử dụng tài nguyên và thiết kế nói chung. Thông thường những dự án theo lối kiến trúc bền vững có những đặc điểm như sau:
# Sử dụng vật liệu sáng tạo, mới mẻ, bền vững và thân thiện với môi trường.
Nó không còn bị giới hạn bởi những vật liệu thông thường trong xây dựng mà kiến trúc sư ngày càng có nhiều sự lựa chọn hơn từ những vật liệu thân thiện với môi trường như: xi măng xanh, kính tiết kiệm năng lượng, ngói đúc ép, gạch hoa gió, tôn lợp sinh thái,…
# Vận dụng triệt để kỹ thuật công nghệ xanh trong lĩnh vực xây dựng
Những khu vườn, nông trại tích hợp trong nhà hay trên mái đang là xu hướng phát triển mạnh mẽ trong xây dựng bền vững.
# Tập trung vào tổng thể và giảm tác động của con người đối với môi trường.
Những ngôi nhà thiết kế bền vững ưu tiên giảm thiểu mức tiêu thụ năng lượng và sử dụng các sản phẩm bền vững để giảm lượng khí thải độc hại. Ngoài ra, thiết kế bền vững hướng đến sự đơn giản và tận dụng được hết những tính năng của ngôi nhà.
2. Lợi ích kiến trúc bền vững đem lại
Với những đặc điểm vượt trội và tối ưu như vậy, kiến trúc bền vững mang lại nhiều lợi ích cho người sử dụng:
# Xây dựng nhà ở theo lối kiến trúc bền vững đem đến môi trường sống lành mạnh, giúp cải thiện sức khỏe thể chất và tinh thần cho cư dân sinh sống
Theo các nghiên cứu, những người sống trong các công trình kiến trúc bền vững được hưởng vô số lợi ích về sức khỏe nhờ các vật liệu thân thiện với môi trường được sử dụng để xây dựng công trình. Các vật liệu xây dựng được sử dụng trong các tòa nhà bền vững chứa ít hóa chất độc hại hơn về mặt thống kê so với vật liệu truyền thống giúp giảm tình trạng hen suyễn, dị ứng đường hô hấp, trầm cảm và căng thẳng, nâng cao hiệu quả làm việc, tinh thần, hạnh phúc cho người sinh sống.
# Giúp tiết kiệm chi phí xây dựng và bảo trì ngôi nhà
Kiến trúc bền vững thường ít yêu cầu bảo trì và sửa chữa hơn so với công trình truyền thống do sử dụng các vật liệu bền vững, có tuổi thọ cao. Bên cạnh đó, những tòa nhà xanh được thiết kế tiết kiệm năng lượng và tái sử dụng tài nguyên một cách tối ưu, có thể giúp giảm chi phí vận hành. Những khoản tiết kiệm này giúp kiến trúc bền vững trở thành lựa chọn thông minh về mặt tài chính cho người sử dụng.
# Sử dụng có hiệu quả nguồn tài nguyên thiên nhiên.
Kiến trúc bền vững sử dụng các công nghệ và quy trình giúp sử dụng các nguồn tài nguyên hiệu quả hơn, giảm tiêu thụ năng lượng và thúc đẩy phát triển bền vững hơn.
3. Một vài mẫu dự án kiến trúc bền vững
3.1. Ngôi nhà của ‘người bản xứ’, Accra Ghana
Joe Osae-Addo quyết tâm xây dựng một ngôi nhà đẹp thân thiện với môi trường cho gia đình mình ở Ghana. Ngôi nhà được xây dựng bằng vật liệu chủ yếu có ở các vùng nông thôn: gỗ và gạch bùn. Ngôi nhà có những tấm chắn bằng gỗ trượt và cửa sổ mành từ sàn đến trần để thông gió chéo. Ngôi nhà được nâng cao 3 feet so với mặt đất để tận dụng khả năng làm mát dưới làn gió sàn.
Mặc dù ngôi nhà đã được kết nối với lưới điện quốc gia nhưng các tấm pin mặt trời vẫn được lắp đặt để dự phòng và sưởi ấm nước.
3.2. Tòa văn phòng Pixel, Melbourne, Úc
Tòa nhà Pixel là tòa văn phòng đầu tiên của Úc trung hòa carbon nhờ những mái nhà xanh với các tấm pin mặt trời để tự sản xuất năng lượng và lưu trữ tất cả lượng nước cần thiết.
Mặt tiền độc đáo, đầy màu sắc của văn phòng vừa có tính thẩm mỹ vừa giảm thiểu mức tiêu thụ năng lượng nhờ những tấm chắn nhiều màu ở phía trước tòa nhà, tường cửa sổ lắp kính hai lớp, chậu trồng cây theo chu vi và mái che cố định giúp giảm mức sử dụng năng lượng bằng cách giữ nhiệt độ trong nhà ở mức thoải mái.
3.3. The Beehive: Mái ngói đất nung tái chế
The Beehive là công trình tòa nhà văn phòng nằm ở Surry Hills, New South Wales, Australia. Đây là một kiến trúc độc đáo từ vật liệu tái chế – Ngói lợp đất nung được thiết kế xếp chồng lên nhau theo chiều dọc. Những khung cửa được tạo nên bởi những viên gạch bằng nhau tạo được tầm nhìn giảm vật cản thị giác. Trong khi đó, gạch chéo được sử dụng ở mốc trên của mỗi cấp do độ hở thấp và được đặt ở phía bắc để điều chỉnh ánh sáng và kiểm soát lượng nhiệt.
Trên tầng cao nhất, The Beehive sở hữu một sân vườn phù hợp để làm việc ngoài trời, tổ chức các sự kiện cộng đồng hoặc thư giãn sau một ngày dài. Ngay phía dưới, bàn hội nghị được bao quanh bởi một kệ sách bằng vật liệu tái chế – đất nung.
Kiến trúc bền vững mang lại nhiều lợi ích cho mọi người – cá nhân, doanh nghiệp, cộng đồng và môi trường. Chính vì điều đó mà nhiều gia đình đang lựa chọn kiến trúc bền vững bằng những vật liệu thân thiện với môi trường cho ngôi nhà của mình để đảm bảo được lợi ích lâu dài cho cả cá nhân và thế hệ tương lai.
